Een onzichtbaar mes dat aan twee kanten snijdt. Scherp snijdt.

Een opdracht als zoveel andere: interim vervanging van een afdelingsmanager. Zo lijkt het. Maar de manager die ik vervang werkt voor een voormalig SW-bedrijf. SW staat voor Sociale Werkvoorziening, de oude sociale werkplaats. ‘Voormalig’ staat voor het veranderende karakter van dit bedrijf: de vroegere gemeentelijke instelling is verzelfstandigd en werkt tegenwoordig marktconform. Een bedrijf is het niet echt, het is een stichting.

Zelden werkte ik voor een organisatie met zo’n duidelijke maatschappelijke meerwaarde. Ik heb gewerkt voor internationaal opererende hulporganisaties, voor talloze lokale overheden, voor zorginstellingen en voor maatschappelijk verantwoorde ondernemingen. Allemaal organisaties waar gemotiveerde mensen zich inzetten om de wereld te verbeteren en leed te verzachten. Maar nergens zag ik zoveel effectiviteit als bij de sociale werkvoorziening. Niet dat er erg efficiënt gewerkt wordt. Niet dat er niets te verbeteren valt. Niet dat er in deze grote organisatie geen tergende, achterhaalde bureaucratie is. Maar op iedere organisatie valt wel wat aan te merken. Gelukkig maar, dat houdt ons aan het werk.

Maar wat is het een zegen dat de sociale werkvoorziening nog bestaat, althans wat daar van over is. Wat is het goed dat de mensen die hier werken een nuttige daginvulling hebben. Deze organisatie geeft mensen structuur. In plaats van overlast veroorzaken, bestrijden de meesten van hen nu dagelijks overlast, door onkruid weg te schoffelen en zwerfvuil weg te prikken. Dat gaat niet zomaar: de direct leidinggevenden van deze medewerkers hebben te dealen met ongelooflijke slordigheid, bizarre verzuimsmoezen, agressie en onoverzichtelijke persoonlijke problemen. Maar ze houden ze aan het werk, hún mensen, betrokken en professioneel.

Er gebeurt veel in dit land dat zich aan de waarneming van gewone, oppassende burgers onttrekt. Dat is maar goed ook. Maar het is ook goed om zo nu en dan een inkijkje te hebben in wat er allemaal geregeld is. En wie dat regelen in de praktijk uitvoeren. In de zorg, bij de politie, bij al die andere groepen die aandacht vragen en terecht krijgen bij de formatie. En dus ook bij de sociale werkvoorziening, die zo onzichtbaar zo veel goeds doet, voor betrokkenen maar vooral, onzichtbaar, voor de samenleving als geheel.